“Nâng cao chất lượng sáng tác các tác phẩm Văn học Nghệ thuật dành cho thanh thiếu nhi trong giai đoạn hiện nay”

Ngày đăng : 10:15:37 21-07-2023

Tác giả: Lê Thị Hoài Linh

Hội Mỹ thuật Hà Nội

Kính thưa: Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội

- NSND.Trần Quốc Chiêm - Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội

- Nhà điêu khắc Nguyễn Xuân Thủy - Chủ tịch Hội Mỹ thuật Hà Nội

Cùng toàn thể các quý vị đang có mặt trong buổi tọa đàm tại 19 Hàng Buồm ngày hôm nay 26-4-2023.

Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội tổ chức buổi tọa đàm này là cần thiết bởi vì VHNT có chức năng quan trọng là đáp ứng nhu cầu xã hội bằng những giá trị Chân-Thiện-Mỹ. Đối tượng thanh thiếu nhi chính là những chủ nhân tương lai của đất nước nên luôn được các quốc gia văn minh, nhân ái chú ý chăm sóc, tạo nhiều điều kiện tốt đẹp, thậm chí có các chính sách ưu tiên, ưu đãi thu hút tài năng, thần đồng trẻ. Nhiều quốc gia phát triển trên thế giới đã và đang có những đầu tư lớn về thu hút nguồn nhân lực tài năng, đặt nguồn nhân lực trẻ tài năng trở thành vấn đề chiến lược quốc gia. Sức hút và sự cạnh tranh nguồn nhân lực trẻ tài năng không chỉ dừng lại ở phạm vi quốc gia, phạm vi một khu vực mà trở thành vấn đề có tính chất toàn cầu.

Trong thời kì hội nhập quốc tế, các nền văn hóa khác nhau trên thế giới vẫn đang tiếp cận và xâm nhập vào nước ta bằng nhiều con đường và nhiều hình thức. Sự hấp dẫn của những yếu tố nghệ thuật mới mẻ và và sự thay đổi về thị hiếu thưởng thức các loại hình văn hóa dưới tác động của toàn cầu hóa đang có những ảnh hưởng lớn tới sự phát triển các giá trị nghệ thuật truyền thống. Có kiến thức và ý thức thúc đẩy cho nền nghệ thuật truyền thống luôn được phát huy, vượt qua mọi rào cản và giữ vững vị thế trước những loại hình văn hóa hội nhập chính là việc làm hết sức quan trọng nhằm gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam cũng như khẳng định giá trị nghệ thuật truyền thống Việt Nam ngày càng được mến mộ trong mắt bạn bè quốc tế.

Vậy thanh thiếu niên là bao nhiêu tuổi?

Theo quy định hiện hành ở nước ta, các nhóm tuổi có thể được chia thành các loại sau:

Trẻ em quy định dưới 16 tuổi.

Người chưa thành niên quy định từ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi.

Thanh thiếu niên quy định 18 tuổi trở lên.

Dựa vào cách tính chung

Dựa theo Công ước Quốc tế về quyền trẻ em thì thiếu nhi là những em nhỏ dưới 18 tuổi. Trẻ em vẫn còn non nớt về trí tuệ và thể chất, vì vậy cần được bảo vệ và chăm sóc đặc biệt, kể cả sự bảo vệ về mặt pháp lý, trước cũng như sau khi ra đời. Ở Việt Nam, theo Điều 1, Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em thì thiếu nhi là công dân Việt Nam dưới 16 tuổi.

Thanh thiếu niên là lực lượng có vai trò quan trọng trong công cuộc xây dựng đất nước và phát triển kinh tế, xã hội. Họ là những người luôn đi đầu trong công cuộc dựng nước và giữ nước. Liên hợp quốc định nghĩa thanh niên là những người nằm trong độ tuổi khoảng từ 15 đến 24 tuổi. Các quốc gia và tổ chức có những quy định khác nhau về độ tuổi của thanh niên.

Tùy theo điều kiện kinh tế xã hội của mỗi quốc gia và mục đích mà khái niệm thanh niên được xác định mà độ tuổi thanh niên được định nghĩa khác nhau. Ở Việt Nam, theo Điều 1 Luật Thanh niên 2005 thì “Thanh niên là công dân Việt Nam từ 16 đến 30 tuổi”. Các em trong độ tuổi 6-15 hiện đang được xã hội quan tâm chú ý nhiều bởi tâm sinh lý lứa tuổi thay đổi khác nhau chịu ảnh hưởng nhiều của các thông tin truyền thông, mạng xã hội.

Những truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam cần được gìn giữ và phát huy

Truyền thống được định nghĩa là những phong tục tập quán, lễ nghi, lối sống, suy nghĩ mà con người đã hình thành và đúc kết từ thuở khai thiên lập địa. Truyền thống được truyền từ đời này sang đời khác, thông qua những hoạt động, cử chỉ và lời nói diễn ra trong cuộc sống hằng ngày. Tuy nhiên, bên cạnh những truyền thống tốt đẹp vẫn còn nhiều hủ tục lạc hậu cần được loại bỏ để cuộc sống trở nên văn minh, đời sống người dân cũng theo đó được nâng cao hơn. Vì vậy, chúng ta nên truyền bá những đức tính tốt đẹp rộng rãi, để mỗi công dân Việt Nam đều trở thành người tốt, cùng nhau xây dựng một quốc gia dân giàu – nước mạnh.

Những truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam

Từ bao đời nay, lịch sử Việt Nam luôn tôn vinh và phát huy những điều tốt đẹp xuất phát từ cuộc sống bình dị hằng ngày. Trong đó có thể kể tới sự hiếu học, tinh thần bao dung, nhân hậu với những người xung quanh. Năm điều Bác Hồ dạy có câu: “Khiêm tốn, thật thà, dũng cảm”, đây là một trong những bài học đầu tiên của các “mầm non đất nước” khi bắt đầu bước chân vào lớp một. Phần nào đó, chúng đã được dạy tinh thần gìn giữ, phát huy nét đẹp và truyền thống tinh hoa của dân tộc.

Những truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam:

Ngày nay, một số truyền thống tốt đẹp đang ngày càng bị mai một, kéo theo đó là những hệ quả của việc suy đồi đạo đức. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn rất nhiều những tấm lòng vàng, những công dân gương mẫu đang không ngừng học hỏi và phát triển, đem cái tên Việt Nam đưa ra toàn thế giới. Vậy phải làm thế nào để phát huy và gìn giữ những truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam?

Câu trả lời chính là học tập và sẻ chia. Chúng ta phải không ngừng học hỏi những điều tốt đẹp, hướng về mục tiêu chung là xây dựng và phát triển đất nước. Chỉ khi đất nước lớn mạnh, chúng ta mới có được cuộc sống hạnh phúc đúng nghĩa, không chỉ cho hiện tại mà còn cho tương lai của con cháu sau này.

Bên cạnh việc học tập, hãy sẻ chia và đồng cảm nhiều hơn với những mảnh đời bất hạnh. Thêm vào đó là giao lưu văn hóa cùng các nước anh em, bạn hữu, để nhiều người biết đến một Việt Nam anh dũng, kiên cường và bất khuất.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Học cái tốt thì khó, ví như người ta leo núi, phải vất vả, khó nhọc mới lên đến đỉnh. Học cái xấu thì dễ, như ở trên đỉnh núi trượt chân một cái là nhào xuống vực sâu”. Duy trì được những truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam là một điều khó, tuy nhiên khi thực hiện thành công, chúng ta sẽ xây dựng được một đất nước giàu mạnh, đó mới thực sự là “trái ngọt”.

Trẻ em cần gì từ truyền thống?

Bước sang thế kỷ 21 với dấu mốc phát triển của mạng Internet, có thể nói, xã hội phải đối mặt với “cú sốc” văn hóa mạnh mẽ: Những người già thấy mình chệch ra khỏi quỹ đạo của đời sống mới, người trung niên thì phải hối hả để bắt kịp với cộng đồng trẻ, người trẻ thì hồ hởi đón nhận những luồng văn hóa ngoại lai, còn trẻ em thì hoàn toàn hấp thụ và coi những cái mới chính là truyền thống của mình.

Tuy vậy, lớp văn hóa mới đó mới chỉ phủ được bề ngoài và cần rất nhiều thời gian để gạn lọc, thẩm thấu, hòa cùng tầng tầng, lớp lớp văn hóa truyền thống bên trong của dân tộc.

Để thấy, đối với trẻ em, nếu người lớn vì bận bịu với cuộc sống mà vô tâm để chúng tự nhiên hấp thụ những biểu hiện mới của văn hóa chỉ ở một thời điểm quá độ hiện tại, mà không đặt chúng vào cả một tiến trình văn hóa dân tộc thì thật nguy hiểm đối với sự hình thành nhân cách của chúng. Bởi khi đó, trẻ em sẽ bị mất kết nối với “phần chìm của tảng băng” - của vốn truyền thống bị lu mờ bên trong xã hội. Cái nôi văn hóa truyền thống là cơ sở để trẻ em nhận diện được mình trong văn hóa toàn cầu, là cái gốc chắc chắn để từ đó mọc lên những nhánh sáng tạo của hiện đại.Trong khi đó, màu sắc của tranh dân gian, đúng như nhà thơ Hoàng Cầm đã nhận định, là “màu dân tộc”:

“Tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong

Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp”.

Văn học, nghệ thuật dành cho thanh thiếu nhi là mảng sáng tác quan trọng, góp phần bồi đắp tâm hồn thế hệ trẻ, hướng các em đến những giá trị chân - thiện - mỹ. Ở đó, không chỉ cần những tác giả giàu kinh nghiệm, tâm huyết vào cuộc, mà nên khuyến khích các em trở thành chủ thể sáng tạo những tác phẩm cho chính lứa tuổi của mình. Ngoài ra, việc chú trọng phát hiện, ươm mầm những tài năng nhỏ tuổi sẽ tạo "bệ phóng" cho các em đóng góp vào nền văn học, nghệ thuật tương lai.

Chúng ta hãy đặt niềm tin và tâm huyết vào thế hệ tương lai của đất nước Việt Nam.

Khi thanh thiếu nhi trở thành chủ thể sáng tạo văn học, nghệ thuật, các em có sự đồng cảm trong suy nghĩ, cách nhìn nhận cuộc sống và lối sử dụng ngôn ngữ, nên dễ tiếp cận với bạn đọc ở cùng lứa tuổi. Vì vậy, việc của người lớn là đặt niềm tin, tâm huyết để bổ sung kỹ năng sáng tạo cho các em. Có nhiều cách thức, mô hình để phát hiện, nuôi dưỡng tài năng văn học, nghệ thuật thanh thiếu nhi.

Cuộc thi mỹ thuật thiếu nhi Việt Nam “Cảm xúc trong em” mùa 3 năm 2022 diễn ra tại Hà Nội để lại ấn tượng tốt đẹp của đông đảo khách mời và thí sinh đoạt giải. Với chủ đề “Em yêu Việt Nam”, cuộc thi mong muốn khơi dậy trong các bạn thiếu nhi tình yêu quê hương, niềm tự hào dân tộc cũng như tầm quan trọng của việc giữ gìn bản sắc văn hóa và vẻ đẹp thiên nhiên của đất nước.

Đây là sân chơi thú vị dành cho các bạn nhỏ từ 4 - 15 tuổi trên cả nước, do Xưởng nghệ thuật Art Tree cùng Trung tâm UNESCO Bảo tồn và Giao lưu Văn hóa quốc tế ICEP - Hà Nội Classy JSC tổ chức. Chỉ trong 3 tháng kể từ ngày phát động (10/2022), Cuộc thi đã nhận được sự hưởng ứng tích cực, tham gia đông đảo của các em nhỏ khi có trên 1000 tác phẩm gửi về. Sau quá trình chấm giải kỹ lưỡng, đội ngũ giám khảo gồm các chuyên gia và đại diện từ các tổ chức uy tín trong lĩnh vực mỹ thuật và truyền thông đã chọn được 50 tác phẩm vào vòng Chung kết và trưng bày triển lãm trong lễ tổng kết và trao giải cuộc thi ngày 8/1. Những tên tuổi gạo cội trong giới mỹ thuật như các thầy Đoàn Văn Nguyên, Lê Huy Văn, Lê Thân… cũng góp mặt trong hội đồng chấm giải.

Kết quả, Ban Tổ chức đã trao 1 giải Kim Cương cho tác giả Trần Phạm Anh Đức với tác phẩm “Em yêu lắm - Tết cổ truyền Việt Nam”; 3 giải Vàng, 6 giải Bạc chia đều cho 3 nhóm tuổi 4 - 6 tuổi, 7 - 10 tuổi, 11 -15 tuổi; 1 giải “Chiến binh truyền thông” cho thí sinh có video giới thiệu tranh hay nhất; 1 giải “Đại sứ ước mơ” cho thí sinh vượt lên hoàn cảnh khó khăn; 3 giải tác phẩm được yêu thích nhất cho tác phẩm có số điểm bình chọn cao nhất trên hệ thống cổng bình chọn online Facebook; 2 giải thưởng Họa sĩ kỹ thuật số dành cho các tác phẩm vẽ trên phần mềm máy tính.

Đại diện Ban Giám Khảo - họa sĩ Lê Huy Văn - nguyên Phó Hiệu Trưởng Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội trao giải Kim Cương cho "cọ nhí" Trần Phạm Anh Đức Giám đốc Xưởng nghệ thuật Art Tree - Trưởng Ban Tổ chức chia sẻ, đúng như tên gọi của chương trình, cuộc thi là một sân chơi để các em nhỏ được chia sẻ những cảm xúc bình dị, tự nhiên theo lứa tuổi. Mỗi năm cuộc thi đều có một chủ đề riêng, mang những ý nghĩa khác nhau. Điểm mới của chương trình năm 2022 là ngoài trao các giải thưởng chuyên môn, BTC còn trao các giải “Chiến binh truyền thông” cho thí sinh nhí có bài thuyết trình tác phẩm tốt nhất; giải “Đại sứ ước mơ” cho em nhỏ có hoàn cảnh khó khăn, vượt qua số phận để theo đuổi ước mơ nghệ thuật của mình và các giải vẽ kỹ thuật số. Ngoài ra, việc đấu giá từ thiện tranh cũng được thực hiện trực tiếp ngay tại lễ trao giải thay vì thực hiện sau đó như mọi năm. BTC thực hiện đấu giá tác phẩm đoạt giải Kim Cương và một số tác phẩm được triển lãm, qua đó thu được hơn 34 triệu đồng. Toàn bộ số tiền này được chuyển cho Quỹ Trò nghèo Vùng cao để đóng góp xây dựng các điểm trường vùng cao và giúp đỡ những em nhỏ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Trải qua 3 mùa giải, “Cảm xúc trong em” đã giành được tổng số tiền khoảng 150 triệu đồng từ việc bán tranh và tất cả đều được sử dụng để làm từ thiện.

“Mình rất vui, rất thích khi đoạt giải cao! Vì nhờ vậy mà mình đã giúp được nhiều bạn nhỏ khác có được cái Tết đầy đủ hơn! Mình sẽ tiêp tục học để vẽ giỏi hơn và để làm được nhiều việc tốt hơn nữa!” – Trần Phạm Anh Đức (quận Ngô Quyền, TP. Hải Phòng) - Tác giả của giải thưởng Kim Cương chia sẻ.

Ở cuộc thi này, Ban giám khảo đánh giá cao sự sáng tạo và các ý tưởng độc đáo, sáng kiến mới lạ thể hiện được đúng chủ đề trong từng tác phẩm của các "cọ nhí". Về mặt chuyên môn, các tác phẩm dự thi có sự đa dạng về ý tưởng, kết hợp màu sắc, hình thức, chất liệu, loại hình thể hiện (tranh vẽ, sản phẩm handmade, mô hình, truyện tranh...).

Mỗi tác phẩm dự thi là những cảm xúc chân thành nhất của các bạn nhỏ được thể hiện bằng ngôn ngữ tạo hình, đầy sắc màu và hoàn toàn khác biệt. Qua đó, các bạn được thỏa sức sáng tạo để lan tỏa những thông điệp góp phần quảng bá về đất nước và con người Việt Nam, cảnh quan thiên nhiên quê hương. Bên cạnh đó, tác phẩm cũng có thể là ước mơ của các bạn về một Việt Nam hùng cường, văn minh giàu đẹp trong tương lai, nhưng vẫn đậm nét truyền thống riêng biệt.

Cuộc thi không chỉ tìm kiếm những bạn nhỏ có năng khiếu về hội họa mà thông qua đó giúp các bạn bày tỏ tình yêu quê hương đất nước một cách chân thành; truyền đi những thông điệp về tình yêu, sự biết ơn quê hương, đất nước, nơi các em được sinh ra, lớn lên và trưởng thành… Những em được lựa chọn vào vòng Chung kết sẽ có cơ hội nhận được giải thưởng có giá trị, và sẽ còn được tham gia các hoạt động cộng đồng, triển lãm nghệ thuật đấu giá từ thiện tác phẩm của chính mình.

Giám đốc Xưởng nghệ thuật Art Tree - Trưởng Ban Tổ chức Nguyễn Hoàng Minh chia sẻ, đúng như tên gọi của chương trình, cuộc thi là một sân chơi để các em nhỏ được chia sẻ những cảm xúc bình dị, tự nhiên theo lứa tuổi. Mỗi năm cuộc thi đều có một chủ đề riêng, mang những ý nghĩa khác nhau

Điểm mới của chương trình là ngoài trao các giải thưởng chuyên môn, BTC còn trao các giải “Chiến binh truyền thông” cho thí sinh nhí có bài thuyết trình tác phẩm tốt nhất; giải “Đại sứ ước mơ” cho em nhỏ có hoàn cảnh khó khăn, vượt qua số phận để theo đuổi ước mơ nghệ thuật của mình và các giải vẽ kỹ thuật số. Ngoài ra, việc đấu giá từ thiện tranh cũng được thực hiện trực tiếp ngay tại lễ trao giải thay vì thực hiện sau đó như mọi năm. BTC thực hiện đấu giá tác phẩm đoạt giải Kim Cương và một số tác phẩm được triển lãm, qua đó thu được 34,5 triệu đồng. Toàn bộ số tiền này được chuyển cho Quỹ Trò nghèo Vùng cao để đóng góp xây dựng các điểm trường vùng cao và giúp đỡ những em nhỏ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Trải qua 3 mùa giải, “Cảm xúc trong em” đã giành được tổng số tiền khoảng 150 triệu đồng từ việc bán tranh và tất cả đều được sử dụng để làm từ thiện.

Tác phẩm “Em yêu lắm - Tết cổ truyền Việt Nam” đã được mua với giá 10 triệu đồng

“Em yêu lắm - Tết cổ truyền Việt Nam” là bức tranh rất đẹp và có giá trị đặc biệt. Với mong muốn được cùng BTC và em Trần Phạm Anh Đức giúp đỡ các gia đình vùng cao có bánh chưng vào dịp Tết, tôi đã quyết định mua bức tranh này”. – Ông Nguyễn Văn Lương (Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Dịch vụ và Kỹ thuật Công nghiệp Anh Lam – Trung tâm Ngoại ngữ ALA, Hà Nội đã thông báo tin này).

Xưởng nghệ thuật Art Tree thành lập năm 2017 tại Hà Nội, là một trong những trung tâm mỹ thuật đầu tiên xây dựng cả 2 mô hình lớp vẽ cho thiếu nhi và người lớn. Art Tree chuyên về mảng đào tạo hội họa, đào tạo mỹ thuật tích hợp kỹ năng mềm dựa trên phương pháp giáo dục của châu Âu Reggio Emilia. Art Tree hiện có khoảng 30 giáo viên với trình độ chuyện môn cao, 50 lớp học với trên 600 học sinh trên toàn hệ thống 3 cơ sở khắp Hà Nội. Tính đến nay, nơi đây đã đào tạo khoảng trên 10.000 học sinh.

Cũng theo ông Minh, năm trước, BTC lấy chủ đề môi trường, thì năm này là chủ đề về tình yêu quê hương đất nước. Sự thay đổi về chủ đề cũng khiến các bạn nhỏ hào hứng hơn khi tham gia cuộc thi. Ngoài các giải chuyên môn, cuộc thi cũng có giải cho các bạn có năng khiếu về thuyết trình như đại sứ truyền thông, hay giải thưởng cho những em nhỏ có hoàn cảnh khó khăn vươn lên để đạt được ước mơ của mình.

Có thể vì quá mỏi mệt với những lo toan thường ngày nên nhiều khi chúng ta chỉ ước mình bé lại để sống những tháng ngày ấu thơ. Xem tranh thiếu nhi là cơ hội để ta quay về quá khứ của mình, hiểu rõ thiếu nhi hôm nay nghĩ gì, muốn gì, để động viên, khuyến khích các em hướng tới các giá trị Chân-Thiện-Mỹ.

Tranh thiếu nhi không nặng nề về bố cục, mà thoát ly hoàn toàn khỏi những quy ước hàn lâm của hội họa. Sự tung tẩy của những đường nét tưởng như vô định, sự tương phản của màu sắc nguyên sơ không suy tính cho ta cảm giác đi về cội nguồn của bản năng, xóa nhòa ranh giới của hiện thực và tưởng tượng.

Tranh thiếu nhi tương đồng với nghệ thuật đồ họa qua những đường viền mạch đen, phân chia ranh giới của hình và màu, những nét mau thưa, nhanh chậm đã phản ảnh được những cảm xúc dễ thương của tâm hồn trẻ nhỏ. Nhiều lúc tươi vui, hồn nhiên nhưng đôi khi lại khiến chúng ta giật mình bởi sự táo bạo và mạnh mẽ.

Những năm gần đây phong trào dạy học môn mỹ thuật ở các trường tiểu học và THCS phát triển mạnh mẽ. Nhất là vào những dịp hè, các lớp học mỹ thuật được tổ chức nhiều hơn, giúp cho các em có một nơi để thỏa sức sáng tạo. Tuy vậy, cũng còn không ít sự trăn trở khi “mô típ” giông giống nhau ngày càng nhiều. Nhiều cuộc thi được mở ra, bên cạnh việc tạo cơ hội để các em thể hiện, kích thích khả năng sáng tạo thì cũng còn nhiều điều lo lắng. Gần đây nhất, Cuộc thi vẽ tranh “Chiếc ô tô mơ ước” do Toyota Việt Nam tổ chức đã tạo cho sân chơi mỹ thuật của thiếu nhi Việt Nam sự khởi sắc mới. Tuy nhiên, vì người Nhật yêu thích tranh đồ họa nên khi tham dự, đa số những bài vẽ của các em có chiều hướng đồ họa Nhật Bản, nếu không muốn nói là các phong cách tương đối giống nhau. Hơn ai hết những thầy cô dạy vẽ nhận biết được điều đó cần có phương pháp tốt hơn để các em được thoải mái sáng tạo, thoải mái thể hiện cái tôi của mình. Bởi trên hết, dạy nghệ thuật tức là dạy cách thức và kỹ thuật còn sự sáng tạo lại là “nét riêng” của mỗi người. Hy vọng một mai đây thôi, những cô cậu học trò bé xíu của ngày hôm nay sẽ trở thành những nhà thiết kế, kiến trúc sư chuyên nghiệp, những họa sĩ tài năng.

NHÂN LÊN TÌNH YÊU VỚI NGHỆ THUẬT TRUYỀN THỐNG TRONG GIỚI TRẺ

“Cùng bé khám phá tranh dân gian Kim Hoàng” - chủ đề chương trình đặc biệt đã diễn ra tại phố đi bộ Hồ Gươm trong những ngày cuối tuần năm 2018 là một hoạt động vô cùng thiết thực và ý nghĩa, góp phần đưa nghệ thuật truyền thống tới gần với công chúng nhỏ tuổi.

Những giá trị của dòng tranh dân gian Kim Hoàng

Lấy đề tài từ cuộc sống làng quê giản dị, với hình ảnh của hội làng, con trâu, con lợn, con gà, ruộng lúa, luống rau,… chứa đựng trong đó ước vọng về cuộc sống may mắn, hạnh phúc, no đủ, tranh dân gian Kim Hoàng đã có một thời là món ăn tinh thần của người dân xứ Đoài và vùng đồng bằng Bắc Bộ.

Dòng tranh dân gian Kim Hoàng (Hoài Đức - Hà Nội) được hình thành vào nửa sau thế kỷ XVIII. Theo sách Đồ Họa cổ Việt Nam, dân làng này di cư từ Thanh Hóa ra Bắc năm 1701 gồm 2 làng Kim Bảng và Hoàng Bảng hợp nhất lại. Nhận thấy tranh Đông Hồ chỉ đủ cung ứng cho mạn Hà Bắc, Hải Dương, Nam Định. Tranh Hàng Trống chỉ đủ cho Hà Nội và không thích ứng lắm với nông dân cả về thẩm mỹ và túi tiến, họ quyết tâm tạo ra dòng tranh mới kết hợp cả hai kỹ thuật Đông Hồ và Hàng Trống. Hai dòng họ Nguyễn Sỹ và Nguyễn Thế đi dầu trong việc tổ chức vẽ và in tranh. Từ rằm tháng 11 âm lịch, làng bắt đầu làm tranh. Đầu tiên cúng tổ nghề sau đó ván in được trưởng phường giao cho dân làng in, in xong lại giao nộp lại cho trưởng phường. Năm 1915, nạn lụt lớn đã cuốn trôi rất nhiều ván in, tiếp theo là mất mùa, đói kém, dòng tranh này suy thoái đến năm 1945 thì mất hẳn. Hiện chỉ còn vài tranh như “Đức Lưu Quang”, “Phúc Mãn Đường”, ‘Gà”, “Lợn” (hai tranh sau này còn ván in lưu giữ ở Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam). Một số tranh khác in trong tài liệu xuất bản của người Pháp. Tranh Kim Hoàng có đủ loại tranh thờ cúng, tranh chúc tụng như một số dòng tranh khác cùng thời (Đông Hồ, Hàng Trống). Nhưng tranh Kim Hoàng lại biết kết hợp nhiều ưu điểm của hai dòng tranh đó. Tranh Kim Hoàng có nét khắc thanh mảnh, tỉ mỉ hơn tranh Đông Hồ, màu sắc lại tương như tranh Hàng Trống. Chính vì thế dòng tranh này mang những giá trị riêng. Ngoài ra tranh Kim Hoàng có một điểm đặc biệt, là những câu thơ Hán tự được viết theo lối chữ thảo trên góc trái bức tranh. Cả thơ và hình tạo nên một chỉnh thể hài hòa, chặt chẽ cho tranh. Tranh Kim Hoàng không sử dụng giấy điệp như tranh Đông Hồ hay giấy dó như tranh Hàng Trống mà in trên giấy đỏ, giấy hồng điều hoặc giấy vàng tàu nên còn gọi là tranh Đỏ. Các nghệ nhân tranh Kim Hoàng chỉ sử dụng một bản khắc để in nét đen lên giấy rồi dựa vào đó mà tự do chấm phá màu sắc theo cảm xúc riêng của mỗi người. Vì thế, mỗi bức tranh có sự phóng khoáng và diện mạo riêng, dù cùng in ra từ một bản khắc. Đây là điểm ưa chuộng nhất ở tranh Kim Hoàng. Không may mắn như Đông Hồ và Hàng Trống, dòng tranh Kim Hoàng hiện nay không còn một nghệ nhân nào theo nghề, những bức tranh và bản khắc còn lại là báu vật của các bảo tàng, sưu tập tư nhân trong nước và nước ngoài. Điều này cho thấy việc nghiên cứu, sưu tầm, phục dựng dòng tranh dân gian Kim Hoàng đặc sắc này là vô cùng khó khăn nhưng rất cần thiết để giữ gìn các giá trị văn hóa của Thăng Long Hà Nội nghìn năm văn hiến.

Đưa nghệ thuật truyền thống tới gần với các em thiếu nhi

Nhằm góp phần đưa nghệ thuật truyền thống tới gần với các em nhỏ, Bảo tàng Gốm sứ Việt Nam phối hợp với làng nghề tranh dân gian Kim Hoàng và các đơn vị tổ chức chương trình “Cùng bé sáng tạo khám phá tranh dân gian Kim Hoàng” tại không gian phố đi bộ Hồ Gươm, Hà Nội trong các ngày cuối tuần từ 15 – 17/6/2018. Khán giả được tham quan triển lãm các tác phẩm tranh dân gian Kim Hoàng đã được phục dựng theo mẫu cổ và xem các nghệ nhân dân gian làng Kim Hoàng trình diễn kỹ thuật in và vẽ tranh. Trong khuôn khổ triển lãm còn trình chiếu các nội dung giới thiệu về lịch sử, nghệ thuật, kỹ thuật của dòng tranh dân gian độc đáo này: các bản khắc, bản ảnh, tranh dân gian Kim Hoàng. Cùng với đó, một cuộc thi mang tên “Ý tưởng sáng tạo từ tranh dân gian Kim Hoàng” đã chính thức được phát động.

Đặc biệt, sự kiện “Cùng bé sáng tạo khám phá tranh dân gian Kim Hoàng” là một chuỗi các hoạt động trải nghiệm dành cho thanh thiếu niên, như in tranh, trải nghiệm vẽ tranh cùng với nghệ nhân Kim Hoàng và các giảng viên, sinh viên trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam. Bên cạnh đó, các hoạt động tô tranh dân gian Kim Hoàng, vẽ trên quạt giấy, vẽ trên túi giấy, vẽ mặt nạ truyền thống… thu hút rất đông đảo du khách, đặc biệt là các bạn nhỏ. PGS Lê Anh Vân khẳng định: Với chủ đề khám phá tranh dân gian Kim Hoàng thì đây là một ý tưởng rất tốt bởi vì trong các dòng tranh nghệ thuật dân gian của chúng ta có rất nhiều dòng tranh đẹp. Cùng với dòng tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống thì có một dòng tranh ở chính Hà Nội (Hà Tây cũ) là tranh dân gian Kim Hoàng.

Với một vẻ đẹp đặc biệt lại kế thừa được tinh thần của Hàng Trống và Đông Hồ. Dòng tranh Đông Hồ sử dụng nét thô, mộc, khỏe và trên nền Điệp; tranh Hàng Trống thì tinh, kỹ càng còn tranh dân gian Kim Hoàng vẫn có vẻ đẹp mộc mạc, vẫn có những nét tinh tế, những nét khắc rất tinh tế nhưng họ chỉ in một bản rồi họ tô. Và với cách nhìn của dân gian thì họ có cách khác với hiện thực mà người ta vẫn thấy. Từ cái thực mới đi vào trong trí tưởng tượng của người ta, nó thổi ra một tinh thần khác và đấy cũng chính là cái giúp cho các em thiếu nhi nhìn vào đấy và thấy được, cảm thụ được cái đẹp. Đây có lẽ cũng là ý tưởng mà những người thực hiện chương trình này muốn đem đến cho thiếu nhi cảm thụ cái đẹp của thế hệ trước và phát huy được nó. Từ nét đẹp dân gian ấy sẽ làm cho tinh thần nghệ thuật của chúng ta sống động và đây là một hoạt động vô cùng ý nghĩa làm cho vốn truyền thống của chúng ta sẽ còn sống mãi và tiếp nối vào thế hệ tương lai. (Tham khảo Cinet)

Triển lãm Giải thưởng Mỹ thuật thiếu nhi Việt Nam năm 2021 và "Trung thu trong ánh mắt trẻ thơ" được tổ chức bằng hình thức trực tuyến từ ngày 20-9 đến 31-12, tại địa chỉ http://ape.gov.vn và http://trienlamvhnt.vn.

Đây là hoạt động do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chỉ đạo Cục Mỹ thuật, Nhiếp Ảnh và Triển lãm, Trung tâm Triển lãm văn hóa nghệ thuật Việt Nam tổ chức, nhằm đem đến cho các em nhỏ những hoạt động ý nghĩa, tích cực nhân dịp Tết Trung thu truyền thống trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp.

Về Giải thưởng Mỹ thuật thiếu nhi Việt Nam năm 2021, sau gần 3 tháng phát động, Ban tổ chức đã nhận được hơn 5.000 tác phẩm của các em nhỏ 5-15 tuổi từ 45 tỉnh, thành phố tham gia. Qua chấm chọn, có 409 tác phẩm được trưng bày triển lãm. Trong số đó, Ban tổ chức quyết định trao 39 giải cá nhân, gồm 3 giải Nhất, 6 giải Nhì, 10 giải Ba, 20 giải Khuyến khích và 10 giải tập thể. Các tác phẩm được chọn thể hiện sinh động nhiều chủ đề về tình yêu quê hương, đất nước Việt Nam; những nội dung về cuộc sống, sinh hoạt, vui chơi của các em thiếu nhi; tình yêu của thiếu nhi với Bác Hồ, với ông bà, cha mẹ, gia đình; các vấn đề về bảo vệ môi trường; phòng, chống dịch Covid-19; mong ước một thế giới hòa bình, hạnh phúc...

Triển lãm "Trung thu trong ánh mắt trẻ thơ" giới thiệu với các bạn nhỏ khái quát về nguồn gốc, ý nghĩa của Tết Trung thu, những kỷ niệm về Trung thu Hà Nội xưa qua các bức ảnh tư liệu quý được chụp từ đầu thế kỷ XX... Đặc biệt, triển lãm có nhiều hình ảnh về tình cảm của Bác Hồ dành cho thiếu niên, nhi đồng nhân dịp Tết Trung thu. Đến với triển lãm trực tuyến "Trung thu trong mắt trẻ thơ", các bạn nhỏ được trải nghiệm nhiều hoạt động về Trung thu truyền thống. Triển lãm đã giới thiệu những đồ chơi truyền thống dịp Trung thu và làng nghề làm ra chúng tại khu nghệ thuật sắp đặt. Trong đó, có những hình ảnh gắn liền với Trung thu như: Đèn ông sao, đèn lồng, đèn cù, đèn kéo quân, trống ếch, trống lắc tay, trống bỏi, mặt nạ giấy bồi, đồ chơi làm từ giấy bồi, tàu thủy sắt tây, tiến sĩ giấy, ông đánh gậy trông trăng, đầu sư tử, tò he, thỏ đánh trống, diều sáo, chuồn chuồn tre... Bên cạnh đó, triển lãm đưa các bạn nhỏ tham quan Tết Trung thu ở một số quốc gia châu Á khác như Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Singapore, Philippines, Trung Quốc... qua các hình ảnh sinh động.

Đặc biệt, khán giả nhỏ tuổi còn được tham gia vào khu vực trưng bày ứng dụng công nghệ sáng tạo Sunday Questacon "Cùng các em trải nghiệm và tìm hiểu về Trung thu", để giao lưu với robot thông minh - robot trí tuệ nhân tạo của Việt Nam có thể giao tiếp bằng ngôn ngữ tự nhiên, trò chuyện, giải đáp thắc mắc, kể chuyện, giải toán, đọc thơ...

Trí tuệ nhân tạo đang chứng kiến những bước phát triển nhảy vọt mà mới đây nhất là công cụ ChatGPT đang gây sốt toàn cầu.

Hơn 200 cuốn sách điện tử trên Amazon đã ghi danh tác giả hoặc đồng tác giả là ChatGPT. Chỉ mất 60 phút để hoàn thành việc soạn một giáo án mà trước đây phải mất 2 ngày, một phóng sự được viết xong chỉ trong 8 phút.

ChatGPT còn có thể trò chuyện và trả lời vô số câu hỏi như một chuyên gia "biết tuốt", biết viết luận văn, làm thơ, kể cả viết code lập trình. Thậm chí, ChatGPT đã vượt qua vòng thử nghiệm làm bài kiểm tra trong kỳ thi cấp phép hành nghề y của Mỹ.

Trí tuệ nhân tạo đang dần len lỏi vào mọi lĩnh vực

Nhưng sự phát triển của chatbot còn xa hơn thế. Công ty Pháp Talkr.ai đã phát triển một phần mềm trí tuệ nhân tạo có khả năng trò chuyện như người thật thay vì chỉ biết trả lời những câu hỏi cụ thể. Chatbot của họ có thể gọi cho khách hàng, lên kế hoạch giao hàng cho khách, thu tiền qua điện thoại hay sắp xếp các cuộc hẹn với khách hàng.

Bà Katya Laine - Giám đốc điều hành Talkr.ai - chia sẻ: "Bot của chúng tôi thông minh hơn 3 năm trước. Các công nghệ đã rất trưởng thành để tương tác tự nhiên bằng giọng nói. Giọng nói rất quan trọng vì tương tác một cách tự nhiên bằng giọng nói dễ dàng và nhanh hơn gấp 60 lần so với đánh máy".

Chatbot trò chuyện như người thật, thậm chí các bản sao kỹ thuật số cá nhân có thể thay thế người thân vắng mặt. Các dịch vụ trí tuệ nhân tạo thế hệ mới đã có màn trình diễn ấn tượng tại triển lãm di động thế giới MWC 2023, với các ứng dụng vào hàng loạt lĩnh vực từ an ninh, chăm sóc sức khỏe đến điều hành giao thông hay vận hành các thành phố thông minh.

Các ứng dụng nổi bật của trí tuệ nhân tạo

Có thể thấy, trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, trí tuệ nhân tạo đang có mặt trong mọi mặt đời sống hàng ngày. Chẳng hạn như với một vật bất ly thân thời đại ngày nay là những chiếc điện thoại thông minh, từ phần mềm nhận diện khuôn mặt đến các trợ lý ảo... đều ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Hay những gợi ý về tin tức, các đoạn video, hay các bản nhạc trên các mạng xã hội, những trải nghiệm mua sắm trực tuyến… đều do trí tuệ nhân tạo chi phối.

AI cũng đã được ứng dụng đối với xe tự lái hay các robot tương tác với con người trong bệnh viện, trung tâm thương mại, trong các trường học… Thậm chí, các phần mềm AI cũng đã cho ra đời các tác phẩm hội họa, giành giải ở các cuộc thi nghệ thuật…Trong lĩnh vực y học, trong khi một bác sĩ X-quang thông thường mất từ 10 tới 30 phút để đánh giá một bản chụp cắt lớp khi sàng lọc các khối u thì trí tuệ nhân tạo chỉ cần vài giây. Trí tuệ nhân tạo là thành tựu đột phá về phát triển khoa học và công nghệ nhưng cũng ẩn chứa những rủi ro, hạn chế nhất định và vẫn đang trong quá trình tiếp tục được hoàn thiện. Điển hình như ChatGPT - công cụ được mệnh danh là AI thông minh nhất thế giới hiện nay. ChatGPT được dự báo là mô hình trí tuệ nhân tạo tiềm năng nhất và rộng rãi nhất trong tương lai. Chính phủ nhiều nước đã bắt đầu nhiên cứu ChatGPT để ứng dụng trong các lĩnh vực quản lý Nhà nước, dịch vụ công.

Bên cạnh tiềm năng to lớn, ChatGPT cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro

Ngân hàng UBS đánh giá tiềm năng của ChatGPT là rất lớn khi các nhà đầu tư mạo hiểm đã dự báo thị trường dành cho những công cụ trí tuệ nhân tạo như vậy có thể đạt quy mô lên tới 1.000 tỷ USD. TS. Lisa Su - Giám đốc điều hành Tập đoàn AMD - cho rằng: "AI thực sự là xu hướng lớn quan trọng nhất cho tương lai của công nghệ. Ở mức độ đơn giản nhất, AI có thể tận dụng sức mạnh của điện toán hiệu năng cao để phân tích lượng dữ liệu khổng lồ, khám phá các mẫu và đưa ra dự đoán về kết quả trong tương lai".

Gần đây, thuật ngữ "con người kỹ thuật số" - thế hệ tương lai của chatbot AI - đã bắt đầu được đề cập sau khi ChatGPT ra đời.

Jason Allen, sống tại quận Pueblo (bang Colorado, Mỹ), đã giành được giải thưởng trị giá 300 USD, sau khi bức tranh của anh đánh bại 20 tác phẩm khác để giành giải nhất cuộc thi vẽ tranh kỹ thuật số được tổ chức tại Hội chợ bang Colorado.

Jason Allen mới đây đã khiến nhiều người bất ngờ khi tiết lộ trên mạng xã hội rằng bức tranh giúp anh giành được giải nhất không phải do mình vẽ, mà thực chất được vẽ bởi phần mềm trí tuệ nhân tạo có tên gọi Midjourney. Midjourney là một hệ thống trí tuệ nhân tạo, với cơ sở dữ liệu là những bức tranh của hàng trăm họa sĩ nổi tiếng khác nhau, giúp trí tuệ nhân tạo có thể nhận dạng và xây dựng nên những phong cách nghệ thuật cho riêng mình. Midjourney cho phép người dùng có thể dễ dàng tạo ra những bức tranh vẽ chỉ bằng những mô tả, nhập dữ liệu đầu vào bằng văn bản, sau đó trí tuệ nhân tạo sẽ xây dựng nên những bức tranh với phong cách nghệ thuật khác nhau. "Tôi đã dùng Midjourney để tạo ra hàng trăm bức tranh khác nhau và sau nhiều tuần, tôi đã chọn ra được 3 bức tranh đẹp nhất để tham dự cuộc thi mỹ thuật tại Hội chợ bang Colorado (hạng mục tác phẩm kỹ thuật số). Kết quả, tôi đã giành được giải nhất.Tôi không thể vui mừng hơn khi chiến thắng với tác phẩm yêu thích của mình", Jason Allen viết trên mạng xã hội Discord để tiết lộ về "tác giả" thực sự của bức tranh đoạt giải nhất. Nếu chỉ nhìn vào bức tranh đoạt giải nhất, khó ai có thể ngờ rằng đây là một bức tranh được tạo ra bởi phần mềm trí tuệ nhân tạo.

Nhiều người thừa nhận rằng bức tranh mà Jason Allen mang đến dự thi hoàn toàn xứng đáng đoạt giải nhất. Tuy nhiên, nhiều ý kiến lại lên tiếng phản bác khi tác phẩm này không phải được tạo ra bởi tài năng và sự sáng tạo của con người. "Thật là bất công. Các họa sĩ khác phải mất nhiều công sức, ý tưởng để tạo ra tác phẩm dự thi, còn anh ấy chỉ việc đưa ra chủ đề và để trí tuệ nhân tạo hoàn tất công việc", một người dùng bình luận trên mạng xã hội Discord. Để bào chữa cho hành động của mình, Allen cho biết anh đã phải mất nhiều tuần để tạo ra được bức tranh ưng ý nhất, sau đó sử dụng phần mềm đồ họa Photoshop tinh chỉnh lại bức tranh, thay vì sử dụng bức tranh nguyên gốc do trí tuệ nhân tạo vẽ ra để mang đi thi.

TikTok mới đây đã cho ra mắt hiệu ứng AI (trí tuệ nhân tạo) có thể tạo ra các bức tranh trừu tượng từ thông tin mô tả do người dùng nhập. Theo trang Peta Pixel, hiệu ứng AI mới của TikTok cho phép người dùng chỉ cần nhập vài thông tin cơ bản là AI có thể tạo ra các bức tranh trừu tượng. Trong khi đó, Imagen của Google, DALL-E 2 của OpenAI, hay Midjourney đòi hỏi người dùng nhập miêu tả càng chi tiết càng tốt để cho ra kết quả hoàn hảo nhất có thể. Đây có thể được xem như một bước đột phá của TikTok khi cho ra mắt hiệu ứng này, tính năng làm nổi bật sự bùng nổ về mức độ phổ biến mà các công cụ tạo hình ảnh AI đã có.

Về cơ bản như hiện nay, việc cung cấp thông tin cho AI càng chi tiết thì càng tiêu tốn nhiều năng lượng máy tính, dẫn đến sự khó khăn trong việc tạo ra một trình hình ảnh AI riêng. TikTok đã giản lược thành các hình thù pha trộn màu sắc cơ bản, và nhường phần còn lại cho người dùng thỏa sức tưởng tượng ra các hình ảnh. TikTok đảm bảo rằng nội dung mà hiệu ứng AI tạo ra luôn tuân thủ các nguyên tắc cộng đồng của ứng dụng, bao gồm nguyên tắc về ảnh khỏa thân và ảnh bạo lực.

TikTok dường như là nền tảng truyền thông xã hội lớn đầu tiên kết hợp những tính năng như thế này vào ứng dụng của mình. Trong khi Instagram đang chật vật sao chép TikTok, thì TikTok nâng tầm chính mình bằng những tính năng đột phá. Với tốc độ phát triển của AI như hiện nay, ngoài lĩnh vực sáng tạo nội dung, các chương trình máy tính hiện tại đã giúp ích, thậm chí có thể nói là "lấn sân" sang lĩnh vực nghệ thuật, cho phép tạo ra các tác phẩm hội họa, nhiếp ảnh với chất lượng rất cao chỉ trong vài giây.

Ứng dụng AI trong sáng tạo nghệ thuật

Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) đã giúp khoảng cách giữa con người và công nghệ ngày càng thu hẹp. Với sự phát triển như vũ bão, các chương trình máy tính hiện nay đã có thể tạo ra tác phẩm nghệ thuật với chất lượng rất cao chỉ trong vài giây. Các chuyên gia trong ngành đều khẳng định, đây sẽ là thị trường tiềm năng, mang lại hàng nghìn tỷ USD trong tương lai.

Vẽ tranh bằng các hệ thống AI mang lại kết quả gần như không thể tin nổi. Những bộ công cụ như DALL-E 2, Midjourney và Stable Diffusion đang bùng nổ trên Internet và trở nên phổ biến một cách nhanh chóng. Chỉ cần nhập vài từ mô tả ý tưởng của mình, dựa vào dữ liệu này, chúng sẽ tạo ra một hình ảnh cho bạn. Trí tuệ nhân tạo không thể sáng tạo ra những điều hoàn toàn mới nhưng lại rất mạnh việc kết hợp những điều đã có. Nếu nhìn theo chiều hướng tích cực thì AI chính là sự "chọn lọc tự nhiên" để giữ lại những người thực sự có năng lực, tự tạo nên những tác phẩm độc lạ, sáng tạo.

Tuy nhiên, như mọi công cụ khác do chính con người tạo ra, AI tốt hay xấu phụ thuộc phần lớn vào người sử dụng. Và về cơ bản, rất nhiều đặc điểm của con người về tâm, sinh ly, về trí tuệ cảm xúc mà các chuyên gia cho rằng AI rất khó có thể học theo. Chúng ta cùng chiêm nghiệm điều này trong tương lai.

Với sự phát triển ngày càng nở rộ của trí tuệ nhân tạo trong các lĩnh vực của đời sống, không bất ngờ khi AI bắt đầu được sử dụng cả trong các lĩnh vực vốn được cho rằng chỉ có thể do con người tạo ra: nghệ thuật.

Nếu quan sát những bức tranh do AI tạo ra, nhiều người có thể sẽ không nhận ra nó được tạo ra bởi máy tính chứ không phải con người. Điều này xảy ra bởi khác biệt giữa một tác phẩm do máy tính tạo ra và con người tạo ra là không quá lớn. Xu hướng sử dụng AI trong nghệ thuật, đặc biệt là trong hội họa đang ngày càng trở nên phổ biến trên toàn thế giới nói chung và trong giới nghệ thuật nói riêng. Từ những năm 1970 khi AI mới chỉ là một khả năng hay một khái niệm, hiện nó đã trở thành một lĩnh vực kinh doanh đang phát triển mạnh và có tiềm năng ngày càng lớn trong tương lai. Trên thực tế, có ngày càng nhiều các tác phẩm do AI tạo ra giành được chiến thắng trong các cuộc thi nghệ thuật kỹ thuật số và đem lại số tiền khổng lồ trong các cuộc đấu giá. Một ví dụ nổi tiếng nhất có thể kể tới là bức "Edmond de Belamy" - một bức chân dung mô tả hình ảnh mờ ảo của một người đàn ông mặc áo sơ mi đen và cổ trắng được tạo ra bởi AI. Vào năm 2018, bức tranh này được bán đấu giá với mức giá lên tới 432.000 USD, một con số khổng lồ so với ước tính ban đầu ở ngưỡng 7.000 - 10.000 USD.

Với những nhà sáng tạo nội dung ủng hộ công nghệ này, AI mang tính đột phá. Tuy nhiên với những người khác, nó đã làm dấy lên cuộc tranh luận về tương lai của nghệ thuật và đặc biệt vai trò của con người so với máy móc trong việc sáng tạo các giá trị nghệ thuật. Trên hết, những tiến bộ trong AI cũng đã làm dấy lên những lo ngại về các tác động đạo đức và pháp lý của việc đồng sáng tạo nghệ thuật với máy móc.

Gần đây, thuật ngữ "con người kỹ thuật số" - thế hệ tương lai của chatbot AI - đã bắt đầu được đề cập sau khi ChatGPT ra đời. Một người đàn ông sống tại Mỹ đã giành giải nhất cuộc thi vẽ tại địa phương nhờ bức tranh được vẽ bằng phần mềm trí tuệ nhân tạo. Jason Allen, sống tại quận Pueblo (bang Colorado, Mỹ), đã giành được giải thưởng trị giá 300 USD, sau khi bức tranh của anh đánh bại 20 tác phẩm khác để giành giải nhất cuộc thi vẽ tranh kỹ thuật số, được tổ chức tại Hội chợ bang Colorado vào tháng 9/2022. Jason Allen mới đây đã khiến nhiều người bất ngờ khi tiết lộ trên mạng xã hội rằng bức tranh giúp anh giành được giải nhất không phải do mình vẽ, mà thực chất được vẽ bởi phần mềm trí tuệ nhân tạo có tên gọi Midjourney từ một bức ảnh đã có sẵn. Midjourney là một hệ thống trí tuệ nhân tạo, với cơ sở dữ liệu là những bức tranh của hàng trăm họa sĩ nổi tiếng khác nhau, giúp trí tuệ nhân tạo có thể nhận dạng và xây dựng nên những phong cách nghệ thuật cho riêng mình. Midjourney cho phép người dùng có thể dễ dàng tạo ra những bức tranh vẽ chỉ bằng những mô tả, nhập dữ liệu đầu vào bằng văn bản, sau đó trí tuệ nhân tạo sẽ xây dựng nên những bức tranh với phong cách nghệ thuật khác nhau. "Tôi đã dùng Midjourney để tạo ra hàng trăm bức tranh khác nhau và sau nhiều tuần, tôi đã chọn ra được 3 bức tranh đẹp nhất để tham dự cuộc thi mỹ thuật tại Hội chợ bang Colorado (hạng mục tác phẩm kỹ thuật số). Kết quả, tôi đã giành được giải nhất. Tôi không thể vui mừng hơn khi chiến thắng với tác phẩm yêu thích của mình", Jason Allen viết trên mạng xã hội Discord để tiết lộ về "tác giả" thực sự của bức tranh đoạt giải nhất.

Nếu chỉ nhìn vào bức tranh đoạt giải nhất, khó ai có thể ngờ rằng đây là một bức tranh được tạo ra bởi phần mềm trí tuệ nhân tạo. Nhiều người thừa nhận rằng bức tranh mà Jason Allen mang đến dự thi hoàn toàn xứng đáng đoạt giải nhất. Tuy nhiên, nhiều ý kiến lại lên tiếng phản bác khi tác phẩm này không phải được tạo ra bởi tài năng và sự sáng tạo của con người.

"Thật là bất công. Các họa sĩ khác phải mất nhiều công sức, ý tưởng để tạo ra tác phẩm dự thi, còn anh ấy chỉ việc đưa ra chủ đề và để trí tuệ nhân tạo hoàn tất công việc", một người dùng bình luận trên mạng xã hội Discord. Để bào chữa cho hành động của mình, Allen cho biết anh đã phải mất nhiều tuần để tạo ra được bức tranh ưng ý nhất, sau đó sử dụng phần mềm đồ họa Photoshop tinh chỉnh lại bức tranh, thay vì sử dụng bức tranh nguyên gốc do trí tuệ nhân tạo vẽ ra để mang đi thi.

Phát ngôn viên của Hội chợ bang Colorado, đơn vị tổ chức cuộc thi, cho biết đã ghi nhận trường hợp của Jason Allen, tuy nhiên, nguyên tắc của cuộc thi không đề cập đến việc cấm sử dụng trí tuệ nhân tạo để sáng tạo các tác phẩm kỹ thuật số, do vậy, Allen không vi phạm nguyên tắc và vẫn được giữ giải thưởng của mình. Ban tổ chức cuộc thi cho biết sẽ sửa đổi lại quy định của cuộc thi trong tương lai. Câu chuyện của Jason Allen là một minh chứng cho thấy, trí tuệ nhân tạo đã có khả năng xây dựng nên được những sản phẩm đòi hỏi sự sáng tạo. Nhiều người đặt ra câu hỏi, liệu trong tương lai, trí tuệ nhân tạo có thể vẽ nên những tác phẩm vượt qua cả những họa sĩ chuyên nghiệp? TikTok mới đây đã cho ra mắt hiệu ứng AI có thể tạo ra các bức tranh trừu tượng từ thông tin mô tả do người dùng nhập. Theo trang Peta Pixel, hiệu ứng AI mới của TikTok cho phép người dùng chỉ cần nhập vài thông tin cơ bản là AI có thể tạo ra các bức tranh trừu tượng. Trong khi đó, Imagen của Google, DALL-E 2 của OpenAI, hay Midjourney đòi hỏi người dùng nhập miêu tả càng chi tiết càng tốt để cho ra kết quả hoàn hảo nhất có thể.

Đây có thể được xem như một bước đột phá của TikTok khi cho ra mắt hiệu ứng này, tính năng làm nổi bật sự bùng nổ về mức độ phổ biến mà các công cụ tạo hình ảnh AI đã có. Về cơ bản như hiện nay, việc cung cấp thông tin cho AI càng chi tiết thì càng tiêu tốn nhiều năng lượng máy tính, dẫn đến sự khó khăn trong việc tạo ra một trình hình ảnh AI riêng. TikTok đã giản lược thành các hình thù pha trộn màu sắc cơ bản, và nhường phần còn lại cho người dùng thỏa sức tưởng tượng ra các hình ảnh. TikTok đảm bảo rằng nội dung mà hiệu ứng AI tạo ra luôn tuân thủ các nguyên tắc cộng đồng của ứng dụng, bao gồm nguyên tắc về ảnh khỏa thân và ảnh bạo lực.

Ứng dụng AI trong sáng tạo nghệ thuật

Một ví dụ nổi tiếng nhất có thể kể tới là bức "Edmond de Belamy" - một bức chân dung mô tả hình ảnh mờ ảo của một người đàn ông mặc áo sơ mi đen và cổ trắng được tạo ra bởi AI. Vào năm 2018, bức tranh này được bán đấu giá với mức giá lên tới 432.000 USD, một con số khổng lồ so với ước tính ban đầu ở ngưỡng 7.000 - 10.000 USD. Với những nhà sáng tạo nội dung ủng hộ công nghệ này, AI mang tính đột phá. Tuy nhiên, với những người khác, nó đã làm dấy lên cuộc tranh luận về tương lai của nghệ thuật và đặc biệt vai trò của con người so với máy móc trong việc sáng tạo các giá trị nghệ thuật. Trên hết, những tiến bộ trong AI cũng đã làm dấy lên những lo ngại về các tác động đạo đức và pháp lý của việc đồng sáng tạo nghệ thuật với máy móc.

Cơ chế sáng tạo của AI

Trên thực tế, AI nghệ thuật đang được coi như “một miền tây hoang dã” do nó là một lĩnh vực vẫn còn rất mới và chưa có nhiều quy định liên quan. Việc sáng tạo nghệ thuật của AI gây ra nhiều lo ngại do nó bắt nguồn từ bản chất quá trình tạo ra tác phẩm của công nghệ này. Cụ thể, người dùng sẽ sử dụng công nghệ machine learning, trong đó các thuật toán và công cụ tạo nghệ thuật từ trí tuệ nhân tạo sẽ phân tích dữ liệu trên Internet, từ đó tạo ra hàng nghìn hình ảnh trước khi chọn và tinh chỉnh những hình ảnh theo yêu cầu của chủ sở hữu.

Điều này tương đương với việc AI sẽ bắt chước phong cách nghệ sĩ bằng cách sử dụng nhiều tác phẩm của các nghệ sĩ con người để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật mới. Chính điều này đã làm dấy lên quan ngại của nhiều người trong ngành về hành vi trộm cắp kỹ thuật số. Dù có một số họa sĩ đang cố gắng duy trì nguyên tắc hết mức có thể trong việc sử dụng các tác phẩm có bản quyền, sẽ rất khó để xác định cụ thể việc dữ liệu mà AI nghiên cứu để tạo ra các tác phẩm nghệ thuật có đúng là dữ liệu miễn phí hay được cho phép không. Cũng do lĩnh vực này vẫn còn ở giai đoạn sơ khai, luật bản quyền ở Mỹ và Liên minh Châu Âu không hề bao gồm các quy định rõ ràng về các tác phẩm nghệ thuật do AI tạo ra.

AI nghệ thuật đặt ra các câu hỏi thách thức giới hạn

Người sáng lập và Giám đốc điều hành công ty công nghệ Imagination Engines Inc có trụ sở tại Missouri Stephen Thaler là một người đã từng muốn đăng ký bản quyền với một tác phẩm nghệ thuật do AI tạo ra. Tuy nhiên, yêu cầu của ông đã bị từ chối bởi Ủy ban Đánh giá Bản quyền Mỹ hồi đầu năm nay 2022. Nguyên nhân được đưa ra là tác phẩm "thiếu quyền tác giả con người cần thiết để hỗ trợ khiếu nại về bản quyền".

Để một tác phẩm được coi là có bản quyền, tác phẩm đó cần phải có đủ yếu tố “gốc” độc đáo. Ví dụ, nếu một người chỉ cần nhấn 1 hoặc 2 nút đơn giản để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật với chỉ thị bằng văn bản chung chung thì nó không thể coi như hành động sáng tạo nội dung. Người đó vì vậy cũng không phải là một tác giả theo luật bản quyền của Liên minh châu Âu. Ngược lại, nếu một người sử dụng một lời nhắc rất cụ thể, tạo ra nhiều hình ảnh, chọn lựa từ những hình ảnh đó và thực hiện các chỉnh sửa thêm, thì điều đó có thể chứng minh cho quyền tác giả. Tuy vậy, các điều luật này vẫn là chưa đủ để có thể ngăn cản các xung đột pháp lý liên quan tới việc xâm phạm phong cách nghệ thuật và các tác phẩm phái sinh.

Ngoài ra, việc sử dụng AI ngày càng gia tăng để sản xuất bìa tạp chí, áp phích hoặc tạo logo, cũng đặt ra câu hỏi hóc búa về việc liệu công nghệ này cuối cùng có thể thay thế hoàn toàn các nghệ sĩ con người hay không.

Hồi cuối tháng 10, nghệ sĩ Jason Allen đã gây tranh cãi khi giành giải cao nhất tại Hội chợ Bang Colorado ở Mỹ với tác phẩm nghệ thuật do AI tạo ra mang tên Théâtre D'opéra Spatial của mình. Giải thưởng này đã khiến nhiều nghệ sĩ khác bày tỏ sự tức giận trong khi một số lo sợ về sinh kế của mình.

Mặt khác, các phần mềm tạo ra ảnh và tranh phổ biến như DALL-E của OpenAI cũng đang phải đối mặt với những lời chỉ trích nặng nề. Nguyên nhân là do các công cụ này được đào tạo bằng cách sử dụng machine learning (máy học) trên các bộ dữ liệu khổng lồ với hàng triệu hình ảnh đã được tạo bởi các nghệ sĩ con người. Như một kết quả tất yếu, nhiều nghệ sĩ đặt ra câu hỏi liệu các công ty AI có thực sự trung thực với tuyên bố về nguồn dữ liệu hay nhận thức được rằng các hình ảnh có bản quyền đang được sử dụng cho mục đích không được cho phép hay không.

Phản ứng của các nghệ sĩ

Đã có nhiều nghệ sĩ cảnh báo về viễn tưởng này, trong đó có nghệ sĩ đồ họa 3D và nhà sản xuất phim từng đoạt giải thưởng David OReilly. Ông cũng chính là một trong nhiều nghệ sĩ hàng đầu chỉ trích động thái của OpenAI hồi tháng 7 vừa qua khi cho phép người dùng DALL-E sử dụng tác phẩm sáng tạo cho mục đích thương mại và chuyển sang dịch vụ đăng ký trả phí.

Trong một phản ứng gay gắt, ông thậm chí còn gọi OpenAI là một “trò lừa đảo” trong một bài đăng trên Instagram, đồng thời chỉ trích công ty này đang thu lợi từ một lượng lớn “sức sáng tạo của con người”. Khi đề xuất một giải pháp, ông cho biết các nghệ sĩ cần được đảm bảo thu được lợi nhuận từ công việc của họ, đồng thời dữ liệu được sử dụng để cải thiện các thuật toán phải được kiểm toán công khai và các nghệ sĩ được lựa chọn có đóng góp hay không. Tuy nhiên với một số nghệ sĩ như họa sĩ minh họa và concept artist Lê Hoàng Vượng, việc sử dụng nguồn dữ liệu sạch có thể sẽ cần rất nhiều thời gian hoặc sẽ không bao giờ xảy ra. Bởi “nếu AI chỉ sử dụng kho dữ liệu được cấp phép và những nguồn dữ liệu không bản quyền, sức mạnh của AI sẽ giảm sút đáng kể và tác phẩm sinh ra cũng sẽ rất nghèo nàn, không còn hấp dẫn như hiện tại”.

Khi trả lời Mekong ASEAN về viễn cảnh AI thay thế con người và trở thành một phần không thể thiếu trong ngành nghệ thuật, anh Lê Hoàng Vượng bày thái độ cả đồng tình lẫn không đồng tình. Anh nhận định: “AI có thể thế chỗ các nghệ sĩ trình độ thấp và các thợ vẽ phục vụ cho các công việc đơn giản” do nó có lợi thế lớn về tốc độ, giá cả và rất phong phú về sự lựa chọn. Nhưng nó sẽ không thể trở thành một yếu tố không thể thay thế mà thay vào đó sẽ trở thành một “lựa chọn về công cụ hỗ trợ sáng tác nghệ thuật”.

Anh Lê Hoàng Vượng cho rằng AI sẽ không thể thay thế con người do chỉ có thể làm tốt các tác phẩm nghệ thuật công nghiệp không yêu cầu chú ý đến từng chi tiết nhỏ. Tuy nhiên, với một bức tranh thực thụ, người họa sĩ sẽ quan tâm tới từng chi tiết với những ý đồ nghệ thuật riêng. Anh chia sẻ: “Đây là điều tôi cho rằng mãi mãi AI cũng không thể làm được. Biểu cảm của từng khuôn mặt, từng bàn tay, ánh sáng, các đồ vật, v.v… tất cả đều cần có ý đồ để nêu bật chủ đề chính của tác giả”. Dự đoán cho tương lai, anh cho rằng hiện AI đang khiến mọi người choáng ngợp một phần bởi “thị hiếu của công chúng còn khá dễ dãi, chỉ đơn giản là một hình ảnh bắt mắt và bỏ quên nội dung của tác phẩm”. Tuy nhiên, khi sản phẩm được sáng tạo bởi AI xuất hiện ngày càng nhiều trên thị trường, anh tin rằng “thị hiếu công chúng sẽ được nâng cấp. Lúc đó, các tác phẩm thực sự của nghệ sĩ, những tác phẩm được đầu tư kĩ lưỡng từ mặt hình ảnh đến nội dung thậm chí sẽ có giá trị cao hơn nhiều so với hiện tại”.(Tham khảo: https://mekongasean.vn/ai-trong-hoi-hoa-va-cac-cau-hoi-con-bo-ngo-post15626.html).

Nhiếp ảnh gia người Đức Boris Eldagsen cũng đã lên tiếng thừa nhận bức ảnh giúp anh giành chiến thắng tại hạng mục "Sáng tạo mở" của cuộc thi nhiếp ảnh thế giới do Sony tổ chức, thực chất được tạo ra bằng trí tuệ nhân tạo. Tác phẩm giành chiến thắng của Boris Eldagsen là bức ảnh đen trắng có nội dung 2 người phụ nữ thuộc 2 thế hệ khác nhau. Tác phẩm giúp Boris Eldagsen giành chiến thắng cuộc thi nhiếp ảnh thực chất được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo. Chia sẻ trên trang web cá nhân của mình, Eldagsen cho biết đã đăng ký tham gia cuộc thi để kiểm tra xem các cuộc thi nhiếp ảnh quốc tế có thể nhận ra được những bức ảnh được tạo bằng trí tuệ nhân tạo hay không. "Họ đã không hề nhận ra điều đó", Eldagsen chia sẻ. "Chúng ta, giới nhiếp ảnh, cần phải có một cuộc thảo luận mở. Một cuộc thảo luận về những gì chúng ta muốn coi là nhiếp ảnh và những gì không phải nhiếp ảnh. Thế giới nhiếp ảnh liệu có đủ lớn để mời trí tuệ nhân tạo cùng tham gia hay không, hay đây sẽ là một sai lầm?"

Boris Eldagsen cũng cho biết mình đã từ chối nhận giải thưởng tại cuộc thi và hy vọng hành động của mình sẽ thu hút được sự chú ý của cộng đồng nhiếp ảnh thế giới, giúp đẩy nhanh cuộc thảo luận. "Hình ảnh A.I và nhiếp ảnh không nên cạnh tranh với nhau trong một giải thưởng như thế này. Chúng là những thực thể khác nhau. A.I không phải là nhiếp ảnh. Đó là lý do tôi không nhận giải thưởng. Với việc từ chối nhận giải thưởng đã đạt được, tôi hy vọng sẽ giúp đẩy nhanh cuộc thảo luận về vấn đề này". Boris Eldagsen cho biết việc tác phẩm của anh giành giải thưởng được xem là thời khắc lịch sử, khi lần đầu tiên một bức ảnh do A.I tạo ra lại giành được chiến thắng tại một cuộc thi nhiếp ảnh quốc tế danh giá. Boris Eldagsen là người đầu tiên công khai thừa nhận tác phẩm đạt giải của mình là hình ảnh được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo. Nhiều người hoài nghi rằng rất có thể đã có những tác phẩm khác được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo và giành chiến thắng tại các cuộc thi nhiếp ảnh quốc tế, nhưng tác giả của chúng đã giữ bí mật và không thừa nhận.

Tác phẩm của Boris Eldagsen có thể xem là bức ảnh do A.I tạo ra đầu tiên giành được chiến thắng tại cuộc thi nhiếp ảnh, tuy nhiên, ở lĩnh vực vẽ tranh và hội họa, đã từng có những bức tranh được vẽ bằng A.I giành chiến thắng tại các cuộc thi. Boris Eldagsen là một nhiếp ảnh gia có tên tuổi, đã từng theo học môn nhiếp ảnh và nghệ thuật thị giác tại Học viện Nghệ thuật Mainz (Đức), Học viện Mỹ thuật Praha (Séc) và theo học mỹ thuật tại Trường Nghệ thuật truyền thông Sarojini Naidu (Ấn Độ). Sau 20 năm theo đuổi đam mê nhiếp ảnh, Eldagsen cho biết hiện đam mê mới của mình là tìm hiểu và khám phá những khả năng của trí tuệ nhân tạo trong việc sáng tạo nội dung, bao gồm cả sáng tạo ảnh nghệ thuật.

Top 5 Phần mềm, Web vẽ tranh bằng trí tuệ nhân tạo (AI) từ văn bản tốt nhất

Trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence) đã tạo ra những thay đổi xảy ra trong nhiều ngành và vẽ tranh bằng văn bản không phải là ngoại lệ. Trên thực tế, một trong những ứng dụng thú vị của AI là khả năng biến các từ và câu thành tác phẩm nghệ thuật. Cho dù bạn là nhà thiết kế đồ họa (Graphic Designer), nhà văn , người sáng tạo nội dung (Content Creator) , sinh viên được giao nhiệm vụ soạn bài luận văn hay người muốn thử nghiệm khả năng sáng tạo của AI, có một số Phần mềm / Web hiện có mà chúng ta có thể sử dụng để vẽ tranh bằng trí tuệ nhân tạo (AI).

Tham khảo: https://bigtop.vn/7041/

Thanh thiếu nhi Thủ đô trong giai đoạn hiện nay sẽ có nhiều cơ hội tham gia sáng tạo và hưởng thụ văn học nghệ thuật cùng với sự quan tâm hỗ trợ đầy tình yêu thương và có trách nhiệm cao của tất cả chúng ta.

Tóm lại, theo tôi để “Nâng cao chất lượng sáng tác các tác phẩm Văn học Nghệ thuật dành cho thanh thiếu nhi trong giai đoạn hiện nay” chúng ta nên Xác định thế hệ trẻ là tương lai của văn học, nghệ thuật Thủ đô nói riêng và đất nước nói chung, Nghệ sĩ nhân dân Trần Quốc Chiêm, Chủ tịch Hội Liên hiệp văn học nghệ thuật Hà Nội đã nhấn mạnh rằng, trong nhiệm kỳ mới (2021-2026), Hội khuyến khích các hội chuyên ngành tổ chức trại sáng tác văn học, nghệ thuật; các cuộc thi năng khiếu; các lớp đào tạo ngắn hạn cho thanh thiếu nhi, mời những chuyên gia, nghệ sĩ nổi bật trong từng lĩnh vực, nhất là nghệ thuật truyền thống, tham gia hướng dẫn. Đó cũng là cơ hội để bổ sung những sáng tác mới cho văn học, nghệ thuật Thủ đô, đồng thời phát hiện tài năng văn nghệ trẻ và giới thiệu đến các cơ sở hoạt động, đào tạo chuyên nghiệp, tạo nguồn lực mạnh cho tương lai của đất nước./.

Kính chúc buổi Tọa đàm của Hội thành tựu tốt đẹp.

Tags: