Lê Bá Đảng, con mèo và không gian diệu kỳ

Đang trong năm Mão, cũng là dịp gần đến ngày mất của ông (7.3), xin gợi lại chuyện mèo, chuyện đời của Lê Bá Đảng qua lời kể của ông lúc sinh thời (2010) tại nhà riêng trên đường Bossingault, quận 13, Paris.

Từ làng Bích La Đông (xã Triệu Đông, H.Triệu Phong, Quảng Trị), đầu năm 1940 sang Pháp làm lính thợ, rồi bị bắt làm tù binh (tháng 6.1940), cuối năm 1941 được trao trả và sau đó quyết định trốn lính, đi học vẽ..."; con đường đến hội họa của Lê Bá Đảng nghe thật mâu thuẫn. Ông lý giải: "Tôi theo học Trường nghệ thuật Toulouse, vì các trường khác đòi phải có bằng tú tài, sơ học yếu lược… Tôi không có gì hết, tôi chỉ nói bập bẹ tiếng Pháp, nhưng các thầy tôi ở Trường nghệ thuật Toulouse họ tốt lắm, họ giúp tôi ấy mà... Họ cho tôi đi học. Sáng tôi học từ 6 - 8 giờ, rồi từ 8 giờ tôi vào xưởng làm đến 6 giờ chiều tan xưởng, về trường học đến 8 giờ tối. Chỉ học vẽ thôi, vì không biết tiếng, không có trường nào dạy buổi tối - buổi sáng như thế".

Một lần lang thang tìm kế mưu sinh, duyên số đưa Lê Bá Đảng đến con đường nhỏ có tên La rue du Chat qui Pêche (Con mèo đi câu) thuộc quận 5, Paris. Lê Bá Đảng nhớ lại: "Tôi lấy làm lạ, sao lại đường con mèo đi câu? Thấy tôi loanh quanh mãi con đường đấy, ông chủ hiệu sách ở đó hỏi chuyện. Chợt nghĩ hay là mình vẽ mèo, gửi ông ấy bán. Tôi về vẽ được mấy tranh mèo mang đến, ông từ chối, nhưng bà vợ bảo thôi cứ lấy bán thử cho nó. Ông lấy tranh tôi bày trước cửa kính. Tôi vừa về đến nhà, thấy gọi điện, sợ quá không biết có chuyện chi, thì ra ông chủ hiệu sách bảo tôi ra ngay, rồi kéo ghế ngồi, đưa cho mớ tiền, thế là tôi về vẽ mãi, nhiều lắm. Tôi vẽ mèo chỉ một nét. May nhờ mấy con mèo mà sống được".

Mèo như một cứu tinh, con vật giúp Lê Bá Đảng thành danh bước đầu trên con đường nghệ thuật. Đến 1950, Lê Bá Đảng đã có cuộc triển lãm đầu tay ở Paris, và kể từ đó ông dần chinh phục châu Âu và cả thế giới bằng tài năng và trí tuệ của một nghệ sĩ khiêm tốn đến mức: "Tôi gặp may hay có tài chi cũng không biết nữa, có người họ thấy họ đòi mua những cái tôi vẽ đấy mà, bán được hết. Trước nghèo vẽ trên giấy, sau có tiền mua sơn vẽ sơn".

Lê Bá Đảng khiến thế giới nghiêng mình trước thứ nghệ thuật với đủ thể loại từ tranh, tượng, điêu khắc, được thể hiện dưới dạng hiện thực, siêu thực, lập thể, phá vỡ mọi quy tắc ước lệ theo không gian, thời gian; với đủ chất liệu đất, đá, giấy, gốm, gỗ, sắt, thép, nhôm, vải… Cảm giác như cái gì hiện hữu trên thế giới này, khi qua bàn tay của Lê Bá Đảng đều trở thành những tác phẩm nghệ thuật. Mời bạn cùng nhìn lại những tác phẩm mèo và không gian riêng của họa sĩ Lê Bá Đảng lúc sinh thời tại Paris, Pháp.