Chủ nghĩa nguyên thủy là một nhánh nhỏ của nghệ thuật Hiện đại lấy cảm hứng từ các tác phẩm của các nghệ sĩ nghiệp dư trong các xã hội phi công nghiệp hóa, cụ thể là các bộ lạc châu Phi và châu Đại Dương. Mặc dù bản thân nó không phải là một phong cách nghệ thuật hoàn chỉnh, nhưng Chủ nghĩa Nguyên thủy đã truyền cảm hứng cho nhiều nghệ sĩ và phong trào chủ chốt đầu thế kỷ 20, nổi bật nhất là Pablo Picasso và Chủ nghĩa Lập thể.
Chủ nghĩa Nguyên thủy là gì?
Chủ nghĩa Nguyên thủy: Sự tán thành và nhiệt thành đối với nghệ thuật nguyên thủy, thường được hiểu là nghệ thuật của châu Phi và các đảo Thái Bình Dương. Các nghệ sĩ phương Tây đặc biệt quan tâm đến loại hình nghệ thuật dân tộc này từ năm 1905 đến năm 1935, bắt đầu với Fauves, Cubists và Die Brucke, những người đã kết hợp các yếu tố của nghệ thuật nguyên thủy vào tác phẩm của mình. Bởi vậy, các nhà nhân chủng học và sử học nghệ thuật đã phải nghiên cứu sâu hơn về phong trào nghệ thuật này.
Nó xuất hiện từ khi nào và ở đâu?
Chủ nghĩa Nguyên thủy xuất hiện vào nửa sau thế kỷ 19 ở Pháp. Một chất xúc tác lớn là việc mở cửa Bảo tàng Trocadéro vào năm 1878 – bảo tàng đầu tiên trưng bày nghệ thuật của các bộ lạc châu Phi ở thủ đô Paris, Pháp. Nhiều nghệ sĩ đã đến thăm Trocadéro để tìm kiếm nguồn cảm hứng, và khá nhiều người trong số họ đã trở thành nhà sưu tập nghệ thuật châu Phi và Châu Đại Dương. Mặc dù Chủ nghĩa Nguyên thủy bắt đầu ở Pháp, nhưng nó đã sớm lan rộng khắp châu Âu và châu Mỹ nhờ ảnh hưởng lớn của những nghệ sĩ đầu tiên áp dụng nó.
Trong khi các xu hướng sáng tạo nghệ thuật có sự chuyển hướng rõ rệt sau Thế chiến thứ hai, có thể khẳng định rằng Chủ nghĩa Nguyên thủy chưa bao giờ thực sự kết thúc. Những bài học mà nghệ thuật Âu-Mỹ chính thống học được từ châu Phi và các phong cách nghệ thuật “sơ khai” khác vẫn còn hữu ích cho tới ngày nay.
Ý nghĩa của phong trào nghệ thuật này là gì?
Chủ nghĩa Nguyên thủy có thể được coi là phong trào chống lại cả nghệ thuật hàn lâm bảo thủ và cuộc Cách mạng công nghiệp phi cá nhân. Nói chung, nghệ thuật “nguyên thủy” không coi trọng chủ nghĩa tự nhiên, tường thuật và tượng hình như nghệ thuật châu Âu truyền thống. Do đó, việc tiếp nhận những truyền thống này đã mở ra nhiều con đường thị giác mới để khám phá. Những nghệ sĩ tìm thấy cảm hứng trong Chủ nghĩa Nguyên thủy cũng nhận thấy mối liên hệ sâu sắc giữa nghệ thuật phi hàn lâm và tâm linh. Nói cách khác, có ý kiến cho rằng nghệ thuật được tạo ra bởi những người được cho là kém văn minh bằng cách nào đó thuần khiết hơn và mang tính bản năng hơn những phong cách nghệ thuật nhân tạo được phương Tây hiện đại ưa chuộng.
Nét đặc trưng
Không giống các trào lưu nghệ thuật khác, Chủ nghĩa Nguyên thủy không có những đặc điểm nhất quán. Thay vì nói là một phong cách nghệ thuật thực sự, nó còn là một xu hướng chung xuất hiện trong các tác phẩm của nhiều nghệ sĩ khác nhau theo các phong trào đa dạng. Mỗi người lại sử dụng nó một cách khác nhau. Chúng ta có thể tìm thấy ảnh hưởng của nó trong Chủ nghĩa Hậu Ấn tượng, Chủ nghĩa Biểu hiện Đức, Chủ nghĩa Siêu thực, và đáng chú ý nhất là Chủ nghĩa Lập thể.
Đối với nhiều nghệ sĩ, việc không chú trọng đến sự tự nhiên, hình khối, phối cảnh tuyến tính và tường thuật là điểm thu hút chính của Chủ nghĩa Nguyên thủy. Theo đó, chúng ta thường thấy các hình thức phẳng và việc sử dụng phối cảnh phi truyền thống trong các công trình chịu ảnh hưởng của truyền thống này. Các hình ảnh đứt gãy và nhiều quan điểm của Chủ nghĩa Lập thể cũng là từ Chủ nghĩa Nguyên thủy. Nhiều nghệ sĩ lấy cảm hứng từ Chủ nghĩa Nguyên thủy cũng sử dụng họa tiết hình học trừu tượng và màu sắc tươi sáng. Vì mặt nạ châu Phi là một trong những đối tượng hấp dẫn nhất để sưu tập trong bộ ảnh tiên phong ở Paris, hình ảnh lấy cảm hứng từ mặt nạ cũng rất phổ biến. Những ví dụ nổi tiếng nhất xuất hiện trong các bức tranh của danh họa Pablo Picasso như Les Demoiselles d’Avignon và Chân dung của Gertrude Stein.
Nguồn tham chiếu của Chủ nghĩa Nguyên thủy không nhất thiết chỉ giới hạn trong nghệ thuật phi phương Tây. Các nghệ sĩ châu Âu cũng tìm kiếm nguồn cảm hứng từ các tác phẩm nghệ thuật nền văn hóa tiền sử của họ cũng như văn hóa nông dân hiện đại. Một số người theo chủ nghĩa Nguyên thủy cũng quan tâm đến nghệ thuật dân gian, nghệ thuật nghiệp dư và các nghệ thuật do trẻ em làm.
Chủ nghĩa nguyên thủy đôi khi cũng có thể được phản ánh trong chủ đề, một cách phi lý bởi các nghệ sĩ như Paul Gauguin và Henri Rousseau. Rousseau nổi tiếng với những cảnh trong rừng, trong khi Gauguin sống giữa những người nông dân Pháp ở Brittany và những người bản địa ở Tahiti. Trong khi đó, những người theo chủ nghĩa Siêu thực khám phá các khía cạnh tinh thần được nhận thức của Chủ nghĩa Nguyên thủy hơn là các khía cạnh thẩm mỹ của nó. Nhiều người tin rằng tác phẩm nghệ thuật “nguyên thủy” thể hiện những chân lý cơ bản của con người theo cách mà tác phẩm nghệ thuật được đào tạo ở châu Âu không làm được.
Một số gương mặt nổi bật của Chủ nghĩa Nguyên thủy bao gồm: Pablo Picasso, Henri Matisse, Paul Gauguin, Henri Rousseau, Constantin Brancusi, Ernst, Ludwig Kirchner, Paul Klee, Amedeo Modigliani, Max Weber, v.v.
Nguồn gốc tên gọi “Chủ nghĩa Nguyên thủy”
Có rất nhiều điều thú vị về Chủ nghĩa Nguyên thủy, nhưng tên gọi của nó không nằm trong số đó. Thuật ngữ này xuất phát từ thực tế là phương Tây thường gọi các nền văn hóa Châu Phi, Châu Đại Dương và các nền văn hóa bản địa Bắc và Nam Mỹ là “nguyên thủy”. Thật trớ trêu khi các nghệ sĩ đã lấy cảm hứng từ những nền văn hóa này trong khi đồng thời bôi nhọ chúng thông qua thuật ngữ này. Mặc dù thuật ngữ “nghệ thuật nguyên thủy” để mô tả nghệ thuật châu Phi, châu Đại dương và châu Mỹ bản địa đã không còn được ưa chuộng gần đây, nhưng vẫn khá phổ biến khi nghe thuật ngữ “Chủ nghĩa nguyên thủy” để mô tả các nghệ sĩ châu Âu hiện đại chịu ảnh hưởng của những truyền thống này.
Cũng thật đáng tiếc khi các nghệ sĩ lấy cảm hứng từ Chủ nghĩa Nguyên thủy thường không nỗ lực để hiểu và tôn trọng nguồn tham chiếu của họ. Đối với những nghệ sĩ này, việc tìm hiểu ai, làm thế nào và tại sao không quan trọng. Thay vào đó, họ chỉ lấy những khía cạnh mà họ thích và loại bỏ những khía cạnh còn lại mà họ cho là kém cỏi. Do đó, không nên nhầm lẫn Chủ nghĩa Nguyên thủy với các tác phẩm nghệ thuật lấy cảm hứng từ châu Phi được tạo ra bởi các nghệ sĩ gốc Phi cùng thời.
DAILYARTMAGAZINE/MAIANH/
